MaharashtraNewsUpdate : ‘हमारा बजाज’ चे प्रणेते राहुल बजाज यांचे निधन
पुणे : बजाज उद्योग समूहाचे माजी अध्यक्ष राज्यातील मोठे उद्योजक राहुल बजाज यांचे शनिवारी पुण्यात निधन झाले आहे. ते 83 वर्षांचे होते. राहुल बजाज यांचा जन्म 10 जून 1938 साली झाला होता. बजाज उद्योग समूहाला वाहन उद्योगात मोठे करण्यात राहुल बजाज यांचा मोठा वाटा आहे. 2001 मध्ये राहुल बजाज यांना ‘पद्मभूषण’ पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले होते. राहुल बजाज यांचे अर्थशास्त्र आणि विधीमध्ये पदवीपर्यंतचे शिक्षण घेतले होते. तसेच त्यांनी हॉवर्ड विद्यापीठातून ‘एमबीए’चेही शिक्षण पूर्ण केले होते. राहुल बजाज यांनी 1968 मध्ये बजाज ऑटोमध्ये कार्यकारी अधिकारी पदापासून आपल्या कामाला सुरुवात केली होती.
बजाज हे दीर्घकाळापासून कर्करोगाने त्रस्त होते. उद्योगपती कमलनयन बजाज आणि सावित्री बजाज यांचे ते पुत्र होते. बजाज आणि नेहरू कुटुंबात तीन पिढ्यांपासून कौटुंबिक मैत्री सुरू होती. राहुलचे वडील कमलनयन आणि इंदिरा गांधी यांनी काही काळ एकाच शाळेत शिक्षण घेतले होते.
शिक्षकाला सांगितले ‘तुम्ही बजाजला हरवू शकत नाही’
लहानपणी वर्गातून हाकलून दिल्यावर आपल्या शिक्षकांना ‘तुम्ही फक्त बजाजला हरवू शकत नाही’ असे म्हणणारा राहुल बजाज कोणाच्याही हाताखाली काम करू शकला नाही. राहुल बजाज आणि फिरोदिया कुटुंबात व्यवसायाच्या विभाजनावरून वाद झाला होता. सप्टेंबर 1968 मध्ये दीर्घ कायदेशीर लढाईनंतर फिरोदियाजला बजाज टेम्पो मिळाला आणि राहुल बजाज बजाज ऑटोचे अध्यक्ष आणि व्यवस्थापकीय संचालक झाले. त्यानंतर त्याचे प्रतिस्पर्धी एस्कॉर्ट, एनफिल्ड, एपीआय, एलएमएल आणि कायनेटिक होते. त्या सर्वांचा टू व्हीलर मार्केटमध्ये 25% आणि तीन चाकी मार्केटमध्ये 10% वाटा होता.’ हमारा बजाज ‘ हे त्यांच्या उत्पादनाचे लोकप्रिय घोषवाक्य होते.
1965 मध्ये बजाज समूहाची जबाबदारी स्वीकारली
राहुल बजाज यांनी 1965 मध्ये बजाज समूहाची जबाबदारी स्वीकारली. त्यांच्या नेतृत्वाखाली बजाज ऑटोची उलाढाल ७.२ कोटींवरून १२ हजार कोटींपर्यंत पोहोचली आणि स्कूटर विकणारी देशातील आघाडीची कंपनी बनली. 2005 मध्ये राहुल बजाज यांनी राजीव यांना बजाज ऑटोचे व्यवस्थापकीय संचालक बनवले, त्यानंतर ऑटोमोबाईल उद्योगातील कंपनीच्या उत्पादनांची मागणी केवळ देशांतर्गतच नव्हे तर आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेतही वाढली.
देशातील नंबर टू टू व्हीलर ब्रँड बजाजचे मूळ स्वातंत्र्य लढ्यात आहे. जमनालाल बजाज (1889-1942) हे त्यांच्या काळातील एक यशस्वी उद्योगपती होते ज्यांनी स्वातंत्र्य लढ्यातही भाग घेतला होता. महात्मा गांधी यांच्यासोबत ते होते. 1926 मध्ये त्यांनी सेठ बच्छराज नावाची एक फर्म स्थापन केली, त्यांना व्यापार करण्यासाठी दत्तक घेऊन, बच्छराज अँड कंपनी. 1942 मध्ये वयाच्या 53 व्या वर्षी त्यांच्या निधनानंतर, त्यांचे जावई रामेश्वर नेवातिया आणि दोन मुले कमलनयन आणि रामकृष्ण बजाज यांनी बच्छराज ट्रेडिंग कॉर्पोरेशनची स्थापना केली.
गॅरेज शेडमध्ये बनवली बजाज व्हेस्पा स्कूटर
1948 मध्ये, कंपनीने आयात केलेल्या घटकांपासून एकत्रित केलेल्या दुचाकी आणि तीन चाकी वाहने बाजारात आणली. पहिली बजाज व्हेस्पा स्कूटर गुडगावमधील गॅरेज शेडमध्ये बनवण्यात आली होती. यानंतर बच्छराज ट्रेडिंग कॉर्पोरेशनने कुर्ला येथे उत्पादन कारखाना उभारला जो नंतर आकुर्डी येथे हलविण्यात आला. येथे बजाज कुटुंबाने फिरोदियाझसोबत भागीदारी करून दुचाकी आणि तीनचाकी वाहने तयार करण्यासाठी स्वतंत्र संयंत्रे उभारली. 1960 मध्ये कंपनीचे नाव बदलून बजाज ऑटो असे करण्यात आले. खरे तर लहान कुटुंबांसाठी आणि लहान व्यापार्‍यांसाठी अतिशय योग्य, कमी किमतीच्या आणि कमी देखभालीसह बजाज ब्रँडच्या वेस्पा स्कूटर इतक्या लवकर लोकप्रिय झाल्या की 70 आणि 80 च्या दशकात लोकांना बजाज स्कूटर खरेदी करण्यासाठी 15 ते 20 वर्षे चाचणी करावी लागली. त्या काळात अनेकांनी बजाज स्कूटरचे बुकिंग नंबर विकून लाखो कमवले आणि घरे बांधली.